Paganizm Nedir?

Paganizm Nedir?

Paganizm Nedir?

Türklerin eski dinleri hakkında yapılan tartışmalarda, 'Paganizm' kavramıyla da karşılaşmamız mümkün olabiliyor. Haliyle hem Türk Tengricilerini aydınlatmak hem de bu yüzyılda ilginç bir şekilde yeniden hortlayan 'paganizm' hakkında bilgi vermek için bu yazıyı hazırlama gereği duydum.

Paganizm Ne Demektir? Kime Pagan Denir?

Öncelikle belirtmeliyiz ki hiçbir eski pagan topluluk ne kendi inancı için 'paganizm' demiş, ne de kendisine 'pagan' demiştir. Bu adlandırma sonraları bu toplulukların inançlarını genel çatı altında toplamak amacıyla verilmiştir.

Hristiyan kilisesi kurulduğu zaman, 'Hristiyan olmayan kafirlere' pagan sıfatını layık görmüştür. Etimolojik olarak baktığımızda 'pagan' sözcüğü, Latince 'pagus'tan türemiş olup köylü, taşralı, Hristiyan olmayan, çoktanrılı inanca mensup kafir anlamlarına gelmektedir.

Bu kilise tanımından da anlayacağımız üzere hiçbir topluluk kendi kendisine 'kafir' veya en hafif tabirle 'köylü' demez sanırım! Paganlar da böyle demiyordu.

Baştan söyleyelim, Tengricilik paganist bir inanç değildir. Bu konuda çalışan bilim insanları da net bir şekilde bu bilgiyi ortaya koymuştur.

Hinduizm, Şinto inancı, Cermen paganizmi, Kelt çoktanrıcılığı, Yunan ve Roma dinleri, Arap paganizmi, Mısır çoktanrıcılığı, Slav ve Baltık çoktanrıcılıkları pagan dinlerden olarak tanımlanmaktadır.

Özünde birçok topluluğun kökünde paganist inançlar bulunmaktadır. 

Pagan inanç yelpazesi öyle geniştir ki bünyesinde animizm, çoktanrıcılık, panteizm ve hatta tektanrıcılık da görülmektedir. Bu bağlamda paganist bir dini belirleyen birkaç önemli hat vardır. Doğada görülen varlıklara tanrısallık atfetmek, doğaüstü güçlere inanıp onlarla büyü yolu ile iletişime geçmek gibi ritüeller bunlardandır.

Paganlar Neye İnanır?

Bu paganist dinler; doğada gözlemlediğimiz varlıklara genelde 'tanrısallık' atfeden inanç sistemleridir. Güneş, yeryüzü, ağaçlar, bazı hayvanlar, nehirler, dağlar kutsallık atfedilen varlıklardandır. Ancak bu varlıkları tanrının bizatihi kendisi olarak algılanır. Tengricilik - Paganizm ve Semavi dinlerin Doğa-Tanrı anlayışını şu tablo ile özetleyelim:

Tanrının doğanın içinde olduğunu düşünen bu inanç sistemi haliyle büyüye ve kehanete büyük yer vermesiyle bilinir. Ve bu anlamda aslında Tengricilik ile değil Şamanizm ile neredeyse birebirdir. Türk Kültürünün de bir parçası olan Kamlık; bilimsel adı ile Şamanizm; bu yüzden Tengricilik ile aynı şey değildir diyoruz.

Pagan dinlerin bir kısmı doğa temellidir ve ibadethanesi bulunmaz, peygambere ve de yazılı belgelere dayanmaz. İbadetler doğadaki varlıklara veya onların ruhlarına yapılır. Bu ibadetler birçok farklı ritüel içerir. Putperestlik de görülebilir. Örneğin taştan, tahtadan vb. hammaddelerden yapılan heykel ve oymalara; ya da doğal olarak oluşmuş olan ilginç yapılara 'tanrıya ulaşmak' adına tapınılabilir.

Özellikle burada, eskiden uygulanan esas paganist dinlerden bahsediyoruz. Günümüzde diriltilen paganist inançlar elbette güncellenmiş ve değişmiştir. Nitekim paganist dinler Hristiyanlık tarafından çok kanlı bir şekilde bastırılmış olup arkalarında neredeyse hiç yazılı belge bırakmamıştır.

Doğal varlıklara önem verdiğini söylediğimiz paganlar; doğa olaylarına da çok ayrı anlamlar yüklerler. Gün döngüleri, mevsim döngüleri, ay ve güneş tutulmaları pagan inançlarında birçok mitoloji unsurunun temelidir. Ve böyle özel günlerde paganlar çeşitli törenler düzenlerler. Örneğin Kelt paganizminde 'Druid' denen rahipler bulunmaktadır. 

Bu Druid denen rahipler; toplumu birleştiren bilge bir konumda oluğu gibi tanrılar ile iletişimi de yöneten kişilerdir. Tanrılara kurban verilmesi, büyüler yapılması, törenler düzenlenmesi bu Druid rahiplerin görevlerindendi.

Hatta Kelt paganizminde ve de diğer pagan inançlarında tanrıları memnun etmek adına insanların da kurban edildiği görülür.

Pagan dinlerinin önemli bir kısmı (neredeyse tamamı) çok tanrılı olduğu için, bu tanrılar arasındaki mücadeleler, kavgalar ve çeşitli olaylar mitoloji unsurunu meydana getirmiştir. Özünde bu mitolojik hikayelerin çoğu doğada gözlemlenen olayların açıklanması için kullanılmıştır. Denizde meydana gelen bir dalgalanma, bir deprem veya volkan patlamasını açıklamak amacıyla 'tanrılar' imajına başvurulmuştur. 

İbrahimi dinler (Musevilik, Hristiyanlık ve İslam) özünde bu paganist inanca tepki olarak doğmuş dinlerdir. Birden çok olan tanrı sayısını bire indirmek ve bu bir tanrıya ortak koşmamak semavi dinlerin temel öğretisidir.

Paganizmde Kültler

Politeizm (çok tanrıcılık) pagan dinlerinin neredeyse vazgeçilmezidir. Bunun dışında bir tanrı ve bir de tanrıça olmak üzere iki tanrıdan türeme ile ilgili inanç sistemi de bulunur (duoteizm)

Paganizm doğaya tapınmak olarak da özetlenebileceği gibi yukarıda anlattığımız üzere oldukça geniş yelpazeli bir inançtır. Özellikle ağaçlar pagan kültüründe önemli yer kaplar. Cermen, Viking paganizminde de 'orman' figürü çokça önplandadır. Bozkır kültüründen olan Türklerde, 'orman' unsuru o kadar çok vurgulanmamaktadır. Hatta Türkler için orman oldukça korkutucu bir yerdir ve neredeyse ölüm ile eş anlamlıdır. Nitekim Türk, rahatça at süremeyeceği ormanda yaşayacak bir kültürden değildir. Ve üstelik Türk kültüründe ormanlara girmekten korkulduğu gibi, olmadık yere ağaç kesmek de büyük günahlardandı.

İlgi alanımız Tengricilik olunca, konu ister istemez kayabiliyor! Dönelim Paganizm'e.

Paganlar da doğaya ve doğa olaylarına büyük önem verir dedik. Bu nedenle ekinoks tarihleri paganlar için de kıymetlidir. Bu özel günlerde yani mevsim döngülerinde; paganlar çeşitli festivaller düzenlerler. 

Neopaganizm - Pagan Dinlerinin Yeniden Diriltilmesi

Özellikle Avrupa'da İbrahimi dinler öncesine dönüş göze çarpmaktadır. Bu araştırmalar sonucu gençlerin bir kısmı atalarının dinlerine geri dönme gayretine düşmüşlerdir. Bu anlamda, Türkiye Tengricilerinden çok daha sistemli çalıştıkları ve başarılı toplantılar yaptıkları görülmektedir.

Wicca, Druidizm Avrupa'da yeniden diriltilen en gözde pagan inanç sitemlerdendir. 

Günümüz paganizmi ile yukarıda anlattığımız eski pagan dinleri arasında gerçekten büyük fark bulunmaktadır. Bunun sebebi, Pagan dinlerinin de dogmatik olmamasında yatar. Herhangi bir kutsal kitaba dayanmayan ve kökünü kültürel gelenekten alan pagan dinleri, günümüzde mükemmelleştirilerek diriltilmektedir.

Bu bağlamda yeni pagan dinlerinde doğal çevreyi koruma, inanç özgürlüğü, doğa ile bütünleşme, otoriteyi reddetme unsurları dikkat çeker.

Hatta çok kez çirkin büyücüler olarak düşündüğümüz 'cadılar' günümüz pagan inançlarında, 'bilge kişiler' olarak yorumlanmaktadır. 

Ve yine kişisel gözlem olarak söyleyebiliriz ki Avrupa paganizmi, çoktanrıcılık konusunda gerçekten samimi gözükmemektedir. Bu bağlamda eski pagan çoktanrıcılığı yerine 'panteizm' öğretisinin uygulandığı görülmektedir. Panteizm; evrende var olan her şeyin bütününün 'Tanrı' olduğunu bildiren bir inanç sistemidir ve her varlıkta tanrıdan parça bulunduğunu öğretler. Doğa-Tanrı konumlandırmasında Tengricilik ile bire bir örtüşür panteizm.

Günümüz Avrupa neopaganları ise kimi düşünürler tarafından 'Başına yapraktan taç geçirmiş Ateistler" denmektedir.

Panteizm içinse Schopenhauer "Panteizm, Ateizmin kibar halidir." demiştir.

Elbette düşünürlerin bu görüşlerinden yola çıkarak neopaganları etiketleyemeyiz. Bildiğimiz şu ki günümüz paganları, Zeus'a, Poseidon'a Odin'e gerçek anlamda tapmamaktadır.