Tanrı Yerine Allah Denir Mi?

Tanrı Yerine Allah Denir Mi?

Esenlikler! Öteden beri süregelen bir tartışma vardır; "Allah yerine Tanrı demek günah mıdır? Allah yerine Tanrı denir mi?" Biz, bu tartışmayı her yönüyle ele almaya çalışacağız; Tanrı nedir, Allah nedir: birbirlerinin yerine kullanılabilir mi?

İslam'a göre, Allah yerine başka bir ad geçerli midir?
Tengri inancına göre, Tengri ( Tanrı ) yerine başka bir ad kullanılabilir mi? Gelin, başlıklar halinde inceleyelim:

1. Tanrı Kelimesinin Kökeni
2. Allah Kelimesinin Kökeni
3. Tanrı ve Allah - Türklerin Kullanımları
4. Tengri İnancına Göre "Allah" Demek Uygun Mu?

1. Tanrı Kelimesinin Kökeni

Tanrı, Türkçe bir sözcüktür. Oğuz Türklerinden olan Türkiye Türkleri ve genel olarak diğer Oğuzlar, kelimeyi 'Tanrı' olarak telaffuz ederler. Varlığın, evrenin, göklerin ve yerlerin tını, ruhu olan ilaha Türkler 'Tengri' (nazal n ile teŋri) derler idi.

Yani; şüpheniz olmasın ki 'Tanrı' ile 'Tengri' aynı kelimelerdir. Anlam olarak da, köken ve ses olarak da birdirler. Bazı yörelerimizde 'kız' yerine 'gız' denmesi gibi bir fark söz konusudur.

Şanırak ve Türk damgaları ile 'TENGRİ' yazımı.

Kullanımı, kesinlikle çok daha eski olmakla birlikte 'Tengri' sözü, yazılı olarak ilk kez Orhun kitabelerinde geçer. Örneğin, Kül Tigin Yazıtının güney yüzü şöyle başlar:

"Tengri teg tengride bolmış Türk Bilge Kağan bu ödke olurtum."

Ayrıca, Tengri, Orhun kitabelerinde çözülen ilk kelimedir.



Orhun kitabelerinde sıkça geçen 'Tengri' (Tanrı) kavramı; anlam olarak farklı şekillerde ele alınmaktadır. Türkler, sonsuzluk (bengü) gördükleri gökyüzüne de 'Tengri' demişlerdir. Bundan hareketle bazıları, Türklerin Tanrı diye yalnızca göğe tapındıklarını iddia etmektedirler. Halbuki, göğün en önemli vasfı uçsuz bucaksız görünümü ile 'sonsuzluk' sıfatını düşündürmesidir.

Tengrici Türk inanç sistemine göre, bütün varlığın bir tını (ruhu) vardır. Tengri ise, en genel ve kapsayıcı ruhtur desek yanlış olmaz. Çünkü, yalnız insanın değil bütün varlığın Tengri ile bağı vardır ve ondan gelip ona giderler. Türklerde ve Moğollarda bu sebeple ölenin ardından 'Gök verdi, gök aldı' 'Göğe uçtu' deyimlerini görmekteyiz.

Tengri kelimesi, teng (denklik) sözünden türetilmiş olabilir. Sümerlerde tanrı anlamında kullanılan 'Dingir' sözü ile ilgili olabileceği gibi, henüz net bir şey söylemek mümkün değildir. Kimi araştırmacılar Tengri'nin, Çinceden alındığını söylemektedir: 天 (tian) Ancak, Schuessler (2007:495), Müller (1870) gibi büyük bir çoğunluk tam tersini savunmaktadır. Yani,

Tengri sözcüğünün Türkçe'den Çince'ye 'tian' olarak geçmesi daha olasıdır.


2. Allah Kelimesinin Kökeni

Arap harfleri ile 'Allah'

Allah, İslam tanrısının adıdır. Müslümanlar, bütün varlığın tek ve gerçek sahibinin Allah olduğuna inanırlar.

Allah kelimesi, günümüzdeki yaygınlığını ve kullanım şeklini Araplara borçludur ve bu nedenle Arapça olduğu söylenebilir. Kelimeyi şu şekilde açmak mümkündür: âl-ilah (el İlah) ilah, kelime olarak sadece yaratıcı, tanrı (baş harfi küçük) anlamını taşırken, 'el' ile tanımlanan ilah kelimesi; özel bir ad ifade eder: Allah. Buradaki 'el' İngilizcedeki 'the' gibi düşünülebilir. (god vs the God).

Allah kelimesi, diğer Sami dillerinde de bulunmaktadır:

İbranice: Elohim (אלהים‎) - Eloah (אלוהּ‎)
Aramice: ܐܠܗܐ (ʼĔlāhā)
İncil Aramcası: ܐܲܠܵܗܵܐ (ʼAlâhâ)

Allah, özel bir tanrı adı olmakla birlikte İbrahimî diğer dinlerin tanrısı ile de özdeştir. Yani, Hristiyanların ve Yahudilerin tanrısı da teorik olarak Allah'tır. Müslümanlar, Allah dışında kalan tanrıları ifade etmek için ilah, rab kelimelerini de kullanırlar. Kur'anda (Tevbe 31) 'Onlar... Allah'tan başka rabler edindiler.' demektedir. Bu da bize, rab sözünün Allah yerine kulanılmakla birlikte, diğer tanrılar için de kullanılabildiğini göstermektedir.



3. Tanrı ve Allah - Türklerin Kullanımları

Türkler, İslamiyet'in kabulü ile birlikte her zaman 'Tengri, Tangrı, Tenger vs.' şekilleriyle seslendikleri yaratıcıya 'Allah, Rab, Mevla, Hüda' da demeye başladılar. Bunda yalnızca İslamiyet'in kabulü değil, Türklerin Orta Doğu coğrafyasına göçleri de etkilidir.

Türkler, anayurtlarından ayrılıp Orta Doğu'ya doğru yerleştikleri vakit bölgedeki dillerden etkilendiler. Yalnız Arapça değil, Farsça'dan da büyük ölçüde etkilenilmiştir. Hüda sözü, Farsça kökenlidir. İslam öncesi dönemden kalmadır. Buna rağmen Türkler arasında da halen kullanılmaktadır. Huday, Kuday, Hüdey gibi şekillerde Türk dilleri arasında varlığını sürdürmektedir.

Türklerin İslamiyet'in kabulü, bambaşka ve bilinmedik bir elbiseyi giymesi gibidir. Vücut hatlarına tamı tamına oturması kolay olmayacaktır ve zaman alacaktır. Çünkü din, kültürün en bayraklaşmış halidir. Doğal olarak, İslamiyet Arap kültür çevresinde oluştuğu için Türklere yabancı ögeler barındırır. 

Türkler, İslamiyet'i kabul etmekle aslında Tengri'yi bırakmışlardır. Bu açıktır. Çünkü Türklerin Tengrisi, tanım ve davranış olarak İslam'ın Allah'ı ile aynı şey değildir. Bu sebeple, Türkler her ne kadar Tengri sözünü Allah yerine kullanmaya devam etseler de, günümüze kadarki süreçte kaçınılmaz olarak 'Allah' bu dil savaşımını kazanmıştır. Çünkü, Türklerin büyük çoğunluğu Müslümandır ve İslam'ın kitabında yaratıcı KENDİSİNE 'Allah' demektedir.

Ancak gelin, elmaları elma; armutları ise armut sepetine koyalım:

tanrı (küçük harfle): isim, din b. (***) Çok tanrıcılıkta var olduğuna inanılan insanüstü varlıklardan her biri, ilah.

Tanrı (büyük harfle): özel, isim, din b. (***) Kâinatta var olan her şeyi yaratan, koruyan, tek ve yüce varlık, Yaradan, Allah, Rab, İlah, Mevla, Halik, Hüda, Hu, Oğan.

Yukarıdaki tanımlar TDK'ya aittir.

Günümüz Türkçesinde, tanrı kelimesi iki anlama gelecek şekilde evrilmiştir. Birisi Arapların da 'ilah' dediği, isim halidir. Baş harfi büyük olacak şekilde, özel isim olarak kullanılan ise yukarıda da anlattığımız, tarihi tanrımızdır, Tengri'dir. Örneğin, Tanrıcıların tanrısı Tanrıdır.


4. Tengri İnancına Göre "Allah" Demek Uygun mu?

Türkler, akın akın farklı dinlere geçince, Tengricilik bin yıldır neredeyse yok olma noktasına gelmiştir. Bu sebeple, herkes 'Allah desek günah mı?', 'Ben Türk'üm, Allah'a Tanrı diyeceğim.' derken; hiç kimse, 'acaba Tengriciler bu konuda ne diyor?' demedi.

Bir yanda Allah diyen Müslüman Türkler, diğer yanda Tanrı diyen Müslüman Türkler. Özünde, iki tarafın da inandığı esas tanrı, Allah'tır. Müslüman Türklerin, tanrı sözünde ısrarcı olması dinî açıdan pek anlamlı değildir. Çünkü, içi boşaltılmış bir kavramı sırf Türkçe kökenli diye kullanmaya çalışıyorlar. Bahsettiğim içi boşaltılmış kavram, Tanrı kavramıdır. Zira, siz her ne kadar sırf Türkçe diye; yaratıcınıza 'Tanrı' deseniz de, bu, o ilahı 'Tanrı' yapmayacak. O ilah, karakter olarak hep Allah olarak kalacaktır.

Müslüman Türkler için kişisel tavsiyem, inandıkları tanrıya Allah demeye devam etmeleridir. Çünkü en azından Allah kelimesinin içi boşaltılmamıştır. Özel bir addır, doğduğu kültürü temsil eder, o kültürün içinden doğan dinin tanrısıdır ve anlamını muhafaza etmektedir. Tanrı kelimesi ise, günümüze kadar yaşatılsa da bir yaşayan ölü gibidir. Anlam kaymasına uğramıştır; öz Türk tanrı inancını temsil etmez, Türkler'in girdiği dinlerin tanrılarını ifade eder hale gelmiştir.

Elbette Türkçe konusunda hassas olanlarımız, hayır! Ben Tanrı demeye devam edeceğim diyebilir. Buna da saygı gösteriyorum. Lakin yukarıda da açıkladığım ve şu yazıda da bahsettiğim üzere (bkz: İslam ve Gök Tanrı İnancı) Müslümanların Allah'ı ile Tengricilerin Tanrı (Tengri)'si, aynı değildir.

Bu demek oluyor ki; Tengrici bir kişinin de, sonsuzluğun bir resmi olan Tengri için Allah demesi mantıklı değildir. Bu, elma yerine tornavida demek kadar abestir. Çünkü bir yanda Adem ve Havva'yı cennetten kovan, şeytanı yaratan, cennet cehennem vaat eden, peygamberler yollayan bir tanrı; diğer yanda ise varlığın yaratıcı ve dönüştürücü gücü olan, her varlığa eşit mesafede duran ve ne kitap ne de peygamber göndermeyen bir yaratıcı var. Bu ikisi aynı kelime ile ifade edilebilir mi?

SONUÇ olarak, bu yazıyı yazmaya bizi iten şey; son günlerde tartışılan 'Orduda, Tanrımıza hamdolsun yerine artık Allah'ımıza hamd olsun.' meselesidir. Laik Türkiye'de; orduda 'Tanrımıza hamdolsun' diye dua etmek de özünde uygun değildir. Çünkü orduda herhangi bir tanrıya, yaratıcı güce inanmayanlar da olabilir. 

İlla ki böyle bir dua edilmeliyse, ne Tanrı ne de Allah değil, 'yaratan' sözü en münasip olan görünüyor. 'Yaradana hamd olsun' Böylece hem İslam hassasiyeti olanların hem de Türkçe hassasiyeti olanların ortak paydada buluşması sağlanabilir.

Bizce, gerçekten Tanrı'ya (Tengri'ye) inananlar, Tengri / Tanrı;
Allah'a inananlar ise Allah demelidir. En uygunu budur. Sırf Türkçe bir sözcüğü yaşatma hevesi ile, TANRI sözünün içini boşaltmak doğru bir davranış değildir. Çünkü, Tengri'ye inananlar, bu kutlu sözün diğer yaratıcı figürlere de atfedilmesinden memnun olmayabilirler...

Yararlanılan Kaynaklar:

[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7]