Taoizm

Taoizm

Taoizm nedir? Türkiye'de yeterince duyulmamış olan bu Asya inancı hakkında konuşalım.

İnancın Doğduğu yer: Çin.

İbadethane: Taoist (Taocu) tapınaklar, manastırlar ve türbeler.

Kurucusu: Lao Tzu.

Dili: Eski Çince.

Felsefesinin Amacı: Dengeli bir yaşam sürmek, Tao ile bir olmak.

Ateistler bu dinin ibadetlerinde yer alabilir mi? : Evet.

Orta Doğu'ya göç edip Asya medeniyetinden kopan Türkler özellikle son yüzyılda Asya felsefelerine has dini hoşgörü ve serbestlik kavramlarını unutmaya başladılar. Halbuki Tengricilik de bir Asya felsefesi olup Taoizm gibi diğer inançlar ile ortak zihniyet paylaşabilir.

Bu kısa girişten sonra Taoizm'e geçelim:

İsa'dan önce 500'lü yıllarda, Lao Tzu adında bir düşünürün yazdığı hikmetli sözlerden oluşan Tao Te Ching, (Dao de çing) inancın temelini oluşturmaktadır.

Tao, kelime anlamı itibariyle 'Yol' anlamına gelmektedir. İnanca da genelde 'Yaşam Yolu' denebilir. 

İyilik ve Kötülük: Görecelik.

Waley'e göre Taoizmin (Taoculuğun) ilk büyük ilkesi bütün sıfatların göreceliğidir. Hiçbir şey kendi başına uzun ya da kısa değildir. Bir şeye uzun diyorsak bu, bir genelgeçeri ölçü aldığımız içindir. Bu genelgeçer alıştığımız, içinde yaşadığımız ölçülendirme sistemidir. Ölçülerimizin mutlaklığına ve nesnelliğine inanmamız, 'bu kesinlikle uzundur' diye hükmetmemiz, hayal gücümüzün kısırlığından kaynaklanır.

Hiç durmadan kilometrelerce uçan kuşlar vardır. Biri ağustos böceğiyle çalıkuşuna bu kuşlardan söz etmiş, ikisi de derhal itiraz etmişler; 'Sen de çok iyi bilirsin ki,' demişler, 'bir kuş bütün gayretini harcasa ancak karşıdaki karaağaca kadar gidebilir, onu da her zaman yapamaz. Biz birkaç kez o ağaca uçmaya çalıştık, ama her defasında dayanamayıp geri döndük. Kilometrelerce uçan kuş masaldan başka bir şey değil.'

Ağustos böceğiyle çalıkuşundan daha fazla hayal gücüne sahip olanlar için renk, uzunluk, güzellik, çirkinlik, iyilik, kötülük, iç, dış, bütün sıfatlar görecelidir.

Taoculara göre 'iyilik' kavramını kabul ettiğimiz anda 'kötülük' kavramını yaratırız. Bir şey ancak kötü varsa iyi olur, bir şey ancak arka varsa ön olur. Bu yüzden Bilge kişi 'iyilik' yapmayı düşünmez, yalnızca Tao'nun gücüne uyum sağlamaya, bütün zıtlıkları aşarak 'kesmeden keskinleştirmeye' çalışır.

Gökyüzü ve Yeryüzü

Yeryüzünden kasıt, dünyada yaşayan canlı varlıklardır. Gökyüzünde ise, Orta Asya dinlerinde ve diğer bazı inançlarda görüldüğü gibi, tanrısal bir kutsallıktan çok, bilge ataların öldükten sonra gittikleri ve dünyayı gözledikleri mekan anlaşılmalıdır. Atalar kültü inancı Taoizm'de de vardır.

Tao

Çin dilinin en temel ve kapsamlı kavramlarından olan Tao, bütün Çin felsefelerinin ve öğretilerinin merkezinde yer alır. Tao; yol, ilke, yöntem, öğreti, düzen gibi anlamlar yüklenebildiği gibi; bir yapı, bütün sistemlerin yapılandığı bir matris, ya da evrenin gerçekliği olarak da kabul edilebilir. Bütün sanatlar ve bilimler birer tao, ya da yoldur; bütün sanatların ve bilimlerin beslendiği kaynağa ise Tao, yani Yol denir.

Wu-wei

Wu-wei, hiçbir şey yapmama (eylemsizlik) halidir. Taoculuğun temel kavramlarından biri olan ve 'akıntıya karşı koymamak' şeklinde açıklanan wu-wei, birçok yorumcuya göre pasifist bir tutum değildir. Davranışların hırsla, açgözlülükle, bencillikle yönlendirilmemesi anlamındadır.

Te

Genelde 'erdemlilik' sözcüğüyle karşılansa da, Te'ye ahlaki ya da etik anlamlar yüklemek yanlış olacaktır. Te daha çok, bir bitkinin şifa veren özellikleri gibi, yapıcı bir gücü 'kendiliğinden' gelen enerjiyi anlatır. Dinbilimsel açıdan te 'Allah'ın lütfu' gibi, insani çabaların dışında kalan olguları karşılar, ne var ki bu olguları doğaüstü bir Tanrısal gücün değil, doğanın kendi gücünün eseri olarak yorumlamak gerekir.

Taoizmi anlamak için Çin tarihini ve kültürünü de bilmek gerekir. Ancak bu felsefenin temel kitabı olan Tao Te Ching'ten bölümler verelim:

1- Yol kılavuz olabilir

Yol kılavuz olabilir,
ama yol tek değildir.

Adlar değişir.

Adsızdır göğün ve yerin başlangıcı,

Adlı her şeyin anasıdır.

Tutkusu olmayan gizliyi görür;

Tutkusu olan görüneni görür.

Bunlar aynı köktendir, ama adları farklıdır;

her ikisi de sırdır.

Sırların sırrı

harikalar bahçesinin kapısıdır.

***********************

2- Herkes güzele güzel dese

Herkes güzele güzel dese,

güzellik olmaz.

Herkes iyiye iyi dese,

iyilik olmaz.

Böylece varlık ve yokluk birbirini üretir:

zor ve kolay birbirini tamamlar,

uzun ve kısa birbirini biçimlendirir,

yüksek ve alçak zıtlığı doğurur,

ses ve yankı ulanır,

ön ve arka birbirini izler.

Böylece Bilge Kişi çaba sarfetmeden işlerini yürütür,

söz söylemeden yol gösterir.

Bütün varlıklar çalışır; kimse bunun dışında kalmaz:
mülkiyet duygusu olmadan yaşarlarsa,

önyargısız hareket ederlerse,

ve başarıları başlarını döndürmezse,

başları dönmediği için

başarının meyvesini tadarlar.

*************************

3- Erdemin ve ahlakın yüceltilmemesi

Edemin ve ahlakın yüceltilmemesi

kıskançlığı önler.

Güç ele geçen şeylere değer vermemek

hırsızlığı önler.

İsteyecek bir şey görmeyince

halkın kafası karışmaz.

Bilge yöneticiler;

zihni boşaltır, karnı doldurur,

hırsı zayıflatırken kemikleri güçlendirir,

halkın masum kalmasını ve hırstan arınmasını sağlar.

Bilge Kişi olaylara direnmez;

işler direnmeden yapılınca,

düzen bozulmaz.

***********************

Taoizm'de Tanrı İnancı

Taocular, kişiselleştirilmiş, insan gibi konuşup karakter sahibi görünen bir tanrıya inanmazlar. Örneğin Allah, Yehova, Zeus gibi. Tao sözcüğü, dediğimiz gibi 'yol' anlamına gelmektedir ve karşıt kuvvetlerin dinamik hareketinin varlığı demektir.

Tao sonsuzdur ve ölümün ardından da Tao ile bir olunur. Genel olarak ölümsüzlük insan formumuz ile mümkün değilse de, Tao sistemi içinde canlı cansız her şey sürekli var olur. Çeşitli biçimlere bürünerek varlığını devam ettirir.

Bu anlamda tanrı veya tanrılar; Tao'nun tezahürleri olan yüksek yaşam formları olarak görülür.

Taoist nüfus genelde Çin ve Kore'de yoğundur, oradan daha az olmak üzere Japonya ve Vietnam'da da bulunurlar. Özünde bir din olmaktan ziyade, felsefe konumunda olan Taoizm; bölge dinleri ile de birlikte barış içinde varlığını sürdürür.

Özellikle Çin Halk Cumhuriyetinde; Taoizm, Konfüçyanizm ve Budizm adeta sac ayağının üçlüsünü oluşturur ve halkı bir arada tutar.

İbadet anlamında da çeşitlenen Taoizm, meditasyon gibi teknikler de içermektedir. İnsanın yaşamını düzenlemesi bakımından sunduğu öğütler ilgi çekicidir:

56- Bilen konuşmaz

Bilen konuşmaz,

konuşan bilmez.

Gözlerini yum,

bütün kapıları kapa;

sivrilikleri buda,

karışıklığı gider;

ışığı ayarla,

dünyaya uyum sağla.

Bunun adı gizemli aynılıktır;

senden değil,

ama yabancı da değil;

ona yararın olmaz,

zararın da dokunmaz;

yüceltemezsin,

küçültemezsin de.

Bu yüzden dünya için çok değerlidir.

Konfüçyanizm'in aksine bünyesinde oldukça mistik ve karmaşık gözüken öge barındıran Taoizm; tam olarak anlaşılmıştır desek belki de hata etmiş oluruz.

Yararlanılan Kaynak:
Tao Te Ching - Lao Tzu.