Tengrici Koşuklar - Okunacak Özlü Sözler

TENGRİCİ KOŞUKLAR

·        Tengri’ye ibadetin önemi hakkında, özlü söz

“Tün kün tapun Tengrike, boynamagıl

Qorqup angar eymenü oynamagıl”

“Tengri’ye gece gündüz ibadet et, bu işten şaşma

O’ndan sakın ve saygında oyunbaz olma”

Kam Karatelpek’in ortaya koyduğu “7 Balıq”tan olan “Özde Birlik” ilkesi, özünü kökünü bu koşuklardan alır. Yaptığın bir işi, yalnızca içinden gelip inandığın için yapman gerek. Tengri’ye karşı olan sorumluluğunda da bu böyledir. İçinden yamanlık geçerken, Tengri’den sakınıyormuş gibi yapmak yalnızca oyunbazlıktır.

·        Tengri ve Doğa Ana hakkında

 

“Awlalur özüm anıg tuzınga

Emlelür közüm anıg tozınga”

“Gönlüm onun güzeliğiyle avlanır

Gözüm onun ayağının tozuyla iyileşir.”

Bu koşukta betimlenen “ayak tozu” bir mecazdır. Ne Tengri’nin ne de Tengri’nin zuhur ettiği doğa ruhlarının ayağı elbette olamaz. Ancak, soyut bir şey betimlenirken,  somut kavramlardan yararlanmak gerekir.

Bu koşuğu, güzel bir yer görünce, temiz bir doğa ve akarsu görünce hissederek söylemek, kişinin varsa ruh sıkısından ve depresyondan kurtulmasına; bedensel rahatsızlığının da dinmesine yardımcı olacaktır.

·        Yedi Balıq’tan biri olan “Bilimtutarlık” hakkında Koşuklar

“Biligni ederdim

Bügüni üdürdüm

Özümni adırdım

Yagıl atım yazlınur”

“Bilgi ve bilgeliği aradım

Bilge kişiyi seçtim

Bu nedenle halk arasından ayrıldım

Uğraşım yolunda, yağız atım özgür olur.”

Bu koşuk, bilgiyi gerçekten aramanın kişi üzerindeki etkisinden bahsetmektedir. Kişi, eğer mutlak bilgiyi ve bilgeliği arıyorsa, toplumun ona dayattığı kalıplardan sıyrılmak zorundadır. Bu da koşukta, “Özümni adırdım.” Şeklinde geçer. Özünü adırmayanlar, kutlu ruhla ve bilgelikle iletişim kuramazlar. Bu yüzden kamlar da çoğunlukla yalnız gezerler.

“Oglum sanga qoyur men

Erdem ögüt khumaru

Bilge erig bulup sen

Yaqqıl anıq taparu”

“Oğlum sana bırakıyorum

Erdemi ve görgüyü, miras olarak

Bilge bir kişiyle karşılaştığında

Onun yanında kal (hikmet bul)”

Bu koşuk açıkça anlatır ki, bilge kişinin dini, dili, rengi, ırkı, cinsiyeti hiçbir şekilde önemli değildir. Erdem ve görgü, insanı insan kılan şeylerdir. Erdeme, görgüye sahip bir kişi de, bilge bir kişinin dizinin dibine oturmalı ve ondan öğrenmelidir. İşte böyledir Tengrici’nin bilimtutarlığı.

“Bilge eren sawların algıl ögüt

Eygü sawıg eylese özke singer”

“Bilge adamın sözünü öğüt olarak al

Çünkü içinde yaşatmayı bilirsen, güzel söz gönlünde kök salar.”

Sözlerin büyüsü binlerce yıldan beri bilinir. Öyle sözler vardır ki, kişinin hayatında dönüm noktası yaratır; tüyler ürperir, gözler yaşarır. Öyle sözler de vardır ki, yalnızca kuru gürültülerdir. İşte, bilginin peşinde olup bilgenin sözlerini dinlersen yüreğinde ölmez bir ağaç dikersin. Bu ağaç ki bilgelik ağacıdır. Bu koşuklar, Tengrici çocuklara öğüt olarak okunmalıdır.

·        Tengriye Şükür İçin Okunacak Koşuk

“İdimni ögermen

Biligni bögermen

Köñülni tügermen

Erdem üze türlünür”

“Tanrıma şükrederim (ihsanı için)

Hikmeti çoğaltırım

Gönlümü bununla düğümlerim

Çünkü gönlüm erdemle dürülür.”

Bu ne anlam dolu bir sözdür ay Tengri! “Gönlümü bununla düğümlerim.” Hikmetle düğümlenmiş, erdemle dürülmüş bir gönle, hangi fesat düşünce, hangi art niyet girebilir? İşte böyle bir kişiye bilge denmezse, ne denir?

Tengriye şükretmeyen, fakirdir. Çünkü gönlü aç kalmıştır. Şükür, bir köle misali değil bir “teşekkür”  şeklinde olmalıdır. Tengri’ye yalvararak değil, sanki sevgili bir atanın verdiği yiyeceklere “teşekkür” edercesine Tengriye şükretmeli. Şükrederken gönlünde sevgi, heyecan ve mutluluk duymalı kişi.

Bu koşuklar, Divan-ı Lügatit Türk’ten özenle seçilmiş olup Tengrici yorumları sonradan yapılmıştır. Kaşgarlı Mahmut, o dönemki arı duru Türklerin düşünce dünyasını, Tengrici dünya görüşünü başarılı bir şekilde bizlere aktarmıştır. Yattığı yer nur olsun.

Notlar:
Q harfini, kalın K şeklinde okuyunuz.

NG veya ñ harfini, Neşet Ertaş’ın “Göñlüm hep seni arıyor” derkenki “ñ” sesi gibi okuyunuz.